Beyin İltihabı (Ensefalit) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Beyin İltihabı (Ensefalit) Nedir?

Beyin iltihabı, tıbbi adıyla ensefalit, beynin doğrudan enfekte olmasıyla ortaya çıkan iltihaplı bir hastalıktır. Genellikle virüs kaynaklıdır ama bakteriler, parazitler veya otoimmün mekanizmalar da neden olabilir. Erken teşhis ve tedavi hayati önem taşır çünkü sinir sistemi kalıcı hasar riski taşır.

Beyin İltihabı Neden Olur?

Ensefalit çeşitli mikrobik ajanlar veya bağışıklık sistemi hatalarıyla gelişebilir.

• Viral Enfeksiyonlar: En yaygın nedenlerdir. HSV (uçuk virüsü), HIV, kızamık, kabakulak, kuduz gibi virüsler
• Bakteriyel Enfeksiyonlar: Daha nadirdir ama ciddi seyreder (tüberküloz, Lyme hastalığı vb.)
• Otoimmün Ensefalit: Bağışıklık sistemi beyin hücrelerine saldırabilir
• Paraziter ve Mantar Enfeksiyonları: Özellikle bağışıklığı baskılanmış bireylerde
• Aşı Sonrası Reaksiyonlar: Nadir de olsa bazı aşılar sonrası ensefalit gelişebilir
• Beyne yakın bir enfeksiyonun yayılması: Orta kulak iltihabı, sinüzit gibi

Beyin İltihabı Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler genellikle aniden başlar ve hızla kötüleşebilir. Şiddeti kişiye ve nedenine göre değişir.

• Yüksek ateş
• Şiddetli baş ağrısı
• Bilinç bulanıklığı, dalgınlık
• Uykuya eğilim veya tam bilinç kaybı
• Nöbet geçirme
• Boyun sertliği
• Işığa hassasiyet
• Konuşma bozukluğu
• Kaslarda istemsiz hareketler
• Kusma, bulantı
• Bebeklerde bıngıldakta şişlik (şüpheli bulgu)

Beyin İltihabı Nasıl Teşhis Edilir?

Erken teşhis hayat kurtarır. Klinik bulgulara göre hızlıca tetkike geçilir.

• Nörolojik Muayene: Bilinç durumu, refleksler, kas tonusu değerlendirilir
• Manyetik Rezonans (MR): Beyindeki iltihabi değişiklikler görüntülenir
• Beyin Tomografisi (BT): Hızlı değerlendirme ve kafa içi basınç için kullanılır
• Belden Sıvı Alınması (Lomber Ponksiyon): Beyin-omurilik sıvısında enfeksiyon olup olmadığına bakılır
• Kan Testleri: Enfeksiyon belirteçleri ve viral/bakteriyel ajan araştırılır
• EEG: Beynin elektriksel aktivitesi incelenir
• Antikor ve PCR Testleri: Viral ya da otoimmün nedenleri saptamak için kullanılır

Beyin İltihabı Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi nedene göre değişir ama çoğu durumda hastaneye yatış ve yoğun takip gerekir.

• Antiviral İlaçlar: HSV gibi virüs kaynaklı vakalarda asiklovir verilir
• Antibiyotikler: Bakteriyel neden varsa hemen başlanır
• Steroidler: Beyin ödemini azaltmak için kullanılır
• Nöbet Önleyici İlaçlar: Epileptik nöbetlerin kontrolü için
• Yoğun Sıvı ve Beslenme Takibi: Vücut dengesi korunur
• Solunum Desteği: Gerekirse yoğun bakımda uygulanır
• Otoimmün Ensefalitlerde İmmünsüpresifler: Plazmaferez, IVIG, kortikosteroid gibi tedaviler uygulanabilir

Beyin İltihabı Nasıl Önlenir?

Tam koruma mümkün olmasa da bazı önlemler ciddi fark yaratır.

• Çocukluk aşı takvimine uymak (kızamık, kabakulak, suçiçeği)
• Kuduz riskli temas sonrası acil aşı ve serum uygulaması
• Uçuk virüsüne (HSV) karşı bağışıklığı baskılayan kişilerde koruyucu ilaçlar
• Sivrisinek kontrolü (arbovirüsler için – Japon ensefaliti vb.)
• Hijyen kurallarına dikkat etmek
• Bağışıklık sistemi güçlü tutmak