Demans Nedir?
Demans, hafıza, düşünme, dil, problem çözme ve günlük aktiviteleri yürütme gibi zihinsel işlevlerde ilerleyici bir bozulma ile karakterize kronik ve genellikle geri dönüşsüz bir beyin hastalığıdır. Demans bir hastalık değil, bir semptomlar bütünüdür. Altta yatan neden genellikle beyin hücrelerinin hasar görmesidir Alzheimer hastalığı, demansın en yaygın nedenidir.
Demans Neden Olur?
Demansa neden olan birçok hastalık ve durum vardır. En yaygın nedenler;
- Alzheimer hastalığı (demans vakalarının %60-80’i)
- Damar demansı (inme sonrası beyin damarlarında hasar)
- Lewy cisimcikli demans
- Frontotemporal demans
- Parkinson hastalığına bağlı demans
- Hidrosefali (beyinde sıvı birikimi)
- Travmatik beyin hasarı
- AIDS, MS gibi nörolojik hastalıklar
- Tersine çevrilebilir nedenler: B12 eksikliği, tiroid bozukluğu, bazı ilaçlar, depresyon
Not: Her unutkanlık demans değildir. Demans, sosyal ve mesleki yaşamı bozan ciddi bilişsel kayıplarla tanımlanır.
Demans Belirtileri Nelerdir?
Demans belirtileri genellikle yavaş başlar ve zamanla kötüleşir;
- Hafıza kaybı (özellikle yakın geçmişe ait olaylar)
- Dil bozuklukları (kelime bulamama, anlam karmaşası)
- Zihinsel karmaşa, zaman/mekân/kişi oryantasyon bozukluğu
- Muhakeme ve karar verme zorlukları
- Günlük işlerde zorlanma (alışveriş, yemek yapma)
- Kişilik ve davranış değişiklikleri
- İçe kapanma veya ajitasyon
- Yön bulma problemi
- Halüsinasyonlar ve sanrılar (özellikle Lewy cisimcikli demansta)
Başlangıçta sadece unutkanlıkla karıştırılabilir. Ancak zamanla kişi yakınlarını tanıyamaz, evinin yolunu bulamaz hale gelir.
Demans Nasıl Teşhis Edilir?
Demans tanısı için çok yönlü bir değerlendirme gerekir;
- Klinik öykü ve yakınlarının gözlemleri
- Mini Mental Durum Testi (MMSE), MOCA gibi bilişsel testler
- Kan Testleri: Vitamin eksiklikleri, tiroid fonksiyonu, enfeksiyonlar
- Beyin Görüntüleme (MR, BT): Beyin atrofisi, damar tıkanıklığı
- EEG: Nöbet aktivitesi dışlanabilir
- Nöroloji ve psikiyatri değerlendirmesi
Demans Nasıl Tedavi Edilir?
Demansın kesin bir tedavisi yoktur ama ilerlemesini yavaşlatmak ve yaşam kalitesini artırmak mümkündür;
- Kolinerjik İlaçlar: Donepezil, Rivastigmin (hafıza ve bilişi destekler)
- NMDA Antagonisti: Memantin (orta-ağır Alzheimer için)
- Antidepresanlar veya Antipsikotikler: Davranışsal belirtiler için
- Fiziksel ve Zihinsel Egzersizler: Beyin aktivitesini korur
- Yakın takiple sosyal destek, ortam düzenlemesi
- Beslenme düzeni, uyku kalitesi, duyusal destek (gözlük, işitme cihazı)
Demans Nasıl Önlenir?
Bazı risk faktörlerini yöneterek demans riski azaltılabilir;
- Hipertansiyon, diyabet, kolesterol kontrolü
- Sigara ve alkol kullanımından kaçınmak
- Düzenli egzersiz
- Zihinsel aktiviteler (okuma, bulmaca, sosyal ilişkiler)
- Sağlıklı ve dengeli beslenme (Akdeniz diyeti önerilir)
- B12 ve folat düzeylerinin izlenmesi
