Cüzzam (Lepra) Nedir? Belirtileri, Bulaşma Yolları ve Tedavi Süreci

Cüzzam (Lepra) Nedir?

Cüzzam ya da tıbbi adıyla lepra, Mycobacterium leprae adlı bakterinin neden olduğu kronik ve bulaşıcı bir hastalıktır. En çok cilt, sinir sistemi, gözler ve solunum yollarını etkiler. Yavaş ilerler, belirtiler yıllar içinde ortaya çıkar. Erken teşhis ve tedaviyle tamamen kontrol altına alınabilir, kalıcı hasar önlenebilir.

Cüzzam Neden Olur?

Hastalığın nedeni net: Mycobacterium leprae isimli bakteri. Ama bağışıklık sistemi zayıfsa tutunması kolaylaşır.

• Uzun süreli ve yakın temasla bulaşır (özellikle burun ve ağızdan çıkan damlacıklarla)
• Genetik yatkınlık ve bağışıklık sistemi zayıflığı bulaş riskini artırır
• Hijyen koşulları yetersiz olan kalabalık yaşam alanlarında yayılım kolaylaşır
• Bazı bölgelerde çevresel faktörler de bulaşta etkili olabilir (tropikal ve subtropikal iklimler)

Cüzzam Belirtileri Nelerdir?

Hastalığın belirtileri çok yavaş gelişir. Erken dönemde fark edilmezse sinir hasarı oluşabilir.

• Ciltte renk değişikliği olan, hissiz, pul pul dökülen lekeler
• Kol ve bacaklarda his kaybı
• El ve ayaklarda karıncalanma, uyuşma
• Kaslarda güçsüzlük
• Ciltte yara, ülser veya nodüller
• Yüzde kalınlaşma, burun deformitesi
• Kaş dökülmesi
• Göz kuruluğu, görme bozuklukları
• Parmaklarda incelme veya şekil bozuklukları (ilerleyen evrede)
• Ses kısıklığı ve burun tıkanıklığı

Cüzzam Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı genellikle fiziksel muayene ve laboratuvar testlerinin birlikte değerlendirilmesiyle konur.

• Cilt Muayenesi: His kaybı olan lekeler incelenir
• Sinir Muayenesi: Kalınlaşmış periferik sinirler kontrol edilir
• Biyopsi: Şüpheli lezyonlardan alınan doku mikroskopla incelenir
• Lepra basili arama (AFB boyası): Cilt örneklerinde mikobakteri varlığı kontrol edilir
• Kan testleri ve PCR (gerekirse): Tanıyı desteklemek için kullanılabilir

Cüzzam Nasıl Tedavi Edilir?

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önerilen çoklu ilaç tedavisi (MDT) ile tamamen tedavi edilebilir.

• Rifampisin + Dapson + Klofazimin kombinasyonu en sık kullanılan tedavidir
• Hafif olgularda 6 ay, ağır olgularda 12 ay veya daha uzun süre tedavi gerekebilir
• Tedavi süresince bulaşıcılık ortadan kalkar
• Sinir hasarı varsa fizyoterapi desteği gerekir
• Göz problemleri varsa göz doktoru ile takip yapılır
• Sosyal destek ve psikolojik danışmanlık hastanın uyumunu artırır

Cüzzam Nasıl Önlenir?

Tamamen aşısı olan bir hastalık olmasa da bulaşı önlemeye yönelik birçok yöntem var.

• Erken tanı ve tedavi bulaşmayı durdurur
• Aile bireyleri taranmalı ve gerekiyorsa koruyucu tedavi uygulanmalı
• Kalabalık yerlerde hijyen kurallarına dikkat edilmeli
• Riskli bölgelerde çalışan sağlık personeli koruyucu ekipman kullanmalı
• BCG aşısının bazı türlerinde lepraya karşı kısmi koruma olabilir
• Hastalıkla ilgili toplumsal önyargılar kırılmalı, bilinç artırılmalı